Ruzies sussen, mensen bewust maken van de asielprocedure en zelfs mee naar doktersafspraken. Het is in een notendop het werk van tolken Hamze Porsedami en George Musaki in de Crisisnoodopvang in Doetinchem. De noodopvang sloot 1 oktober definitief de deuren, maar de manier van werken kan nog jaren mee. “Deze aanpak kan heel veel gemeenten helpen.”

Cultural Mediators

De kranten en het internet staan vol met negatieve berichten over asielzoekers en de opvanglocaties waarin ze verblijven. ‘Dat moet anders kunnen’, dacht de gemeente Doetinchem. Maar hoe? De intensieve inzet van tolken bleek het antwoord. Hamze en George waren dertien maanden lang iedere dag aanwezig in de opvang. Al ging hun werk verder dan tolken. “Er werd veel meer van ons verwacht. We waren vooral Cultural Mediators, waarbij tolken slechts een deel van ons werk was”, begint Hamze.

In de noodopvang zaten voornamelijk Syrische vluchtelingen. Hamze en George zijn beiden tolk Arabisch. Beiden zijn niet in Nederland geboren en hebben hun roots in het Midden-Oosten. Samen waren zij in staat de mensen niet alleen te verstaan, maar ook daadwerkelijk te begrijpen. Alleen tolken bleek al snel niet genoeg. “De veiligheid waarborgen stond op de eerste plaats. In zo’n opvanglocatie is het dan essentieel dat de mensen begrepen worden. Zij komen met een bepaald, niet realistisch, beeld naar Nederland en vinden zichzelf dan terug in een crisisnoodopvang. Dat botst met hun verwachtingen en dat brengt problemen en frustraties met zich mee”, legt Hamze uit.

‘De veiligheid waarborgen staat op één’

 

Maar waar komen die problemen en frustraties vandaan? “Je moet weten dat in andere landen en beeld wordt geschetst van Nederland. Mensen horen in de supermarkt of van de buurman dat in Nederland alles top geregeld is. Ze denken dat als ze hier aankomen ze direct een huis, een auto en wat geld krijgen en dat ze kunnen gaan leven. Dat is natuurlijk niet zo. Een asielprocedure is geen pretje en is complex. Vroeger kon zo’n procedure jaren duren. Tegenwoordig gaat het voor sommige nationaliteiten wel sneller, maar het is nog steeds pittig. Zeker wanneer je denkt dat het allemaal zo geregeld is. Eén van onze taken was dan ook om mensen in de opvang te informeren over de realiteit. Dat was niet altijd makkelijk”, vult George aan.

Slecht nieuws-brengers

Niet makkelijk is een understatement. George en Hamze werden al snel gezien als diegenen die het slechte nieuws brengen. “In het begin was het nog vriendelijk. Wij spraken hun taal en begrepen de cultuur, dat voelt al snel vertrouwd. Die stemming sloeg snel om. Iedereen wil een voorkeursbehandeling en denkt dat wij dat kunnen regelen. Zodra wij meer informatie gaven over de duur van de asielprocedure, eventuele procedures bij een negatief besluit, lange wachtrijen voor woningen en de duur van gezinshereniging, werden we gezien als de personen die hun droom kapotmaken. Puur omdat we ze een realistisch beeld van de procedure gaven en niet de antwoorden die ze willen horen.”

Met name George kreeg het, als geboren Syriër, zwaar te verduren. “Ik ben een aantal dagen genegeerd. Een aantal bewoners sprak niet meer tegen me wanneer ik door de opvang liep. Dat was best pijnlijk in het begin, want je hebt het beste met die mensen voor en wil ze helpen. Dat wil je niet doen door te liegen en valse verwachtingen in stand te houden. Dat ze dat niet direct inzien doet je als mens natuurlijk wel iets. Al vond ik het ook begrijpelijk. Die mensen riskeren hun leven om via een gevaarlijke en illegale weg naar Nederland te komen. Ze offeren zich als het ware op om de rest van de familie vervolgens veilig over te laten komen. Als ze dan bij aankomst horen dat het jaren kan duren, dan zijn ze in shock. Dat is logisch.”

Toch bleven George en Hamze doorgaan. “We zijn professionals, je moet eroverheen stappen en blijven informeren, blijven vertalen, blijven helpen. Tot het doordringt en ze gaan inzien dat het echt anders is dan ze is voorgehouden en dat wij onafhankelijk zijn en slechts de waarheid brengen. Uiteindelijk, na heel veel tijd en energie, viel het kwartje en draaide het om. Dat geeft op dat moment heel veel voldoening. Alles wat we erin hebben gestopt, was niet voor niets.”

Conflicten oplossen

Volgens George en Hamze is de inzet van tolken essentieel in een crisisnoodopvang. “Het is eigenlijk geen Nederland. Het is een stukje buitenland in Nederland. In Doetinchem zaten zo’n 225 mensen. Dat is een kleine maatschappij op een heel klein stukje grond. Daar gebeurt van alles. Het hele leven van die mensen speelt zich daar af. Van vreugde tot verdriet en van samen voetballen tot conflicten. Wij kennen beide culturen en beide talen en dat is in zo’n opvang van levensbelang. Wij liepen daar iedere dag rond, wisten wat er speelde bij zowel de mensen in de opvang als de medewerkers en daarmee konden we problemen oplossen en conflicten voorkomen.”

Wanneer er conflicten ontstonden, dan was het voor George en Hamze makkelijker om zich daarin te mengen dan voor een Nederlandse medewerker. “Wanneer een medewerker van de opvang mensen aanspreekt op hun gedrag, dan wordt diegene snel als racist weggezet. Wij konden de mensen in hun eigen taal harder en makkelijker aanspreken en dat werd sneller geaccepteerd. Daarmee konden we vaak voorkomen dat het uit de hand liep en daarmee droegen wij bij aan de veiligheid van iedereen in de opvanglocatie.”

‘Het is een stukje buitenland in Nederland’

 

Ook hielpen George en Hamze met het oplossen van cultuurverschillen. “Een klein voorbeeld; in Nederland is 9 uur, 9 uur en afspraak is afspraak. In Syrië is dat simpelweg niet zo. Als jij tegen een Syriër zegt ‘je moet om 9 uur bij de dokter zijn’, zal niet iedere Syriër zich daar stipt aan houden. Ook daarin hielpen we mee. Aan de ene kant door te zorgen dat mensen op kwamen dagen bij afspraken, maar aan de andere kant ook door medewerkers uit te leggen dat een Syriër anders omgaat met afspraken dan een Nederlander. Het is een hartelijke en gastvrije cultuur, waarin je ook welkom bent wanneer je te laat komt. Uiteindelijk moeten ze ook leren omgaan met de Nederlandse cultuur, maar dat heeft tijd nodig. Stap voor stap.”

Intensieve klus

Voor zowel George als Hamze was de klus in Doetinchem er eentje buiten de gebaande paden van het tolken. “Het was echt een nieuwe functie. Er werden hele andere dingen van ons verwacht, maar het lag ons goed en het gaf ons veel voldoening. 13 maanden lang hebben we daar dag in dag uit alles meegemaakt en er alles aan gedaan om mensen te helpen. Wij werden één grote familie, zowel de bewoners als de medewerkers hebben een goede band met elkaar opgebouwd. Dat ging, zoals in iedere familie, met ups en downs. Maar uiteindelijk werd ons werk gewaardeerd vanuit zowel de gemeente, de medewerkers als de bewoners. Ook de mensen die in het begin moete hadden met het accepteren van de realiteit, zijn gaan inzien dat wij er waren om hen verder te helpen in Nederland en hebben ons daarvoor bedankt.”

Ondanks een stroeve en lastige start is de crisisnoodopvang in Doetinchem, mede door de inzet van het hele team, een succes geworden. “Uiteindelijk stonden mensen te huilen toen de opvang dicht ging. Er is zelfs een BBQ geweest met alle bewoners en iedereen die heeft meegewerkt om het op een mooie en feestelijke manier af te sluiten. Het was een hele intense periode, voor iedereen. Maar wel een hele mooie periode.”

Voorbeeld voor gemeenten

De aanpak van de gemeente Doetinchem is uniek en inmiddels een voorbeeld. “Wij zijn ervan overtuigd dat deze ervaring een goed voorbeeld is voor andere gemeenten. Tolken kennen beide culturen en daarmee kunnen zij de taal- en cultuurbarrières in een crisisnoodopvang in de beginfase wegnemen. Daarmee worden problemen voorkomen en voelen de mensen in de opvang, maar ook de mensen in de omgeving van de opvang zich veilig. Dat is uiteindelijk waar het allemaal om draait.”